Ayuda
Ir al contenido

Dialnet


Experiencia formativa en escuelas monoculturales de la Araucanía, Chile: memoria de mujeres en Cholchol y Maquehue

    1. [1] Universidad Católica de Temuco

      Universidad Católica de Temuco

      Temuco, Chile

  • Localización: Revista Historia de la Educación Latinoamericana, ISSN 0122-7238, Vol. 21, Nº. 33, 2019 (Ejemplar dedicado a: Olivia Arévalo Lomas), págs. 107-119
  • Idioma: español
  • Títulos paralelos:
    • Experiência de formação em escolas monoculturais em Araucanía, Chile: memória das mulheres em Cholchol e Maquehue
    • Formative experience in monocultural schools in Araucanía, Chile: memories of women in Cholchol and Maquehue
  • Enlaces
  • Resumen
    • español

      Esta investigación se enmarca en los resultados preliminares de un proyecto Fondecyt regular. Este artículo tiene como objetivo develar descriptivamente la memoria social de cinco mujeres, abuelas indígenas de la comunidades mapuche de Maquehue y del sector Cholchol, con un rango de edad que oscila entre los sesenta y los setenta años, desde sus subjetividades, sus particularidades y sentimientos; el texto aborda el problema de la invisibilización de la sabiduría ancestral indígena de las abuelas mapuche, las principales agentes de transmisión cultural de generación en generación. El marco teórico se orienta a partir del enfoque intercultural, y, por otra parte, el modelo formativo mapuche Kimeltuwun,(proceso educativo mapuche) el cual se vehiculiza a través de epew (cuentos), peumas (sueños) y piam (realtaos antiguos). Los relatos fueron socializados desde sus propios territorios, donde compartieron sus vivencias escolares, lo cual, indudablemente, enriqueció la experiencia investigativa. La reconstrucción de la memoria surge del recuerdo de la escolarización monocultural que vivieron en su infancia. Los datos se recogieron a través de entrevista en profundidad y nuw tram, al amparo de un acercamiento intercultural al campo. Los resultados dan cuenta de cómo se fueron invisibilizando sus conocimientos ancestrales en la educación que recibieron, cargada de disciplina y rigidez, centrada siempre en roles domésticos (lavar platos, limpiar pisos, buscar leña), alejados completamente de su propio reconocimiento, su identidad, su autosuperación y su participación social, sin considerar su legado ancestral y todo su contexto. La escuela invade su cultura, la ignora, alejándose de su esencia mapuche, que no es otra que la vida en armonía con la naturaleza.

      __________________________ Xürümtuwün zugu kiñe rume kimün Gulu mapu chijkatuwe mew, Chile: Epu Cholchol ka Makewe zugu ñi tukulpan PIKÜNOGETUN Tüfa chi inazuam zugu koneltuley ta wünechi xipan zugu kiñe proyecto Fondecyt mew. Tüfa chi chijka zugu zewmagey ta ñi küme pegealgeal kuyfike tukulpazugun nielu ta kechu zomo, kusheke papay tuwlu ta lof Makewe ka tuwlu ta Cholchol mapu püle, nieygün kayuke mari  reqleke mari xipantu egün, kizu ñi chum peken mogen egün, kizu ñi chumgen egün ka kizu ñi uamüm egün; faw güxamyegey chijka mew ñi pegelgekenon ta kuyfike kimün nielu ta pu kusheke mapuche papay, tüfa egün je ta rulpakimünniekelu fijke choyün che mew. Chijka kimün koneltuley ta enfoque intercultural ñi zugu mew, ka famgechi ta mapuche ñi kimeltuwün mew, fey tüfey ta yegey epew mew, pewma mew ka piam mew. Tüfeyke güxam nentugey ta kizu ñi pu mapu mew egün, chew ta güxamyeygün ñi chijkatun chijkatuwe ruka mew, fey mew je ta küme newenkoni tüfa chi inazuam küzaw. Fey tüfey chi wüñonentutun zugu nielu ñi logko mew egün xipay ta ñi kuyfike tukulpazugun mew ñi chumgechi chijkatulelgeygün kiñe kimün mew müten püchikalu egün. Gümitugey tüfa chi zugu ramtukan zugu mew ka güxam mew zenkütuwün ta kiñe füluwün intercultural mew. Wenuntuzugu mew kay ta pewfaluwi chumgechi penchulerupun ñi kuyfike kimün jowün mew ta wigka kimün, kümeyawün müten ka re mügeltun mew, re ruka küzaw mew (kücharalin, liftun wejin, kintumamüjün), püntüxipaley kizu ñi mogen mew, ñi chegen mew, ñi chegerupual ka ñi koneltuzugual ñi xokiñche mew, tukulpalay ñi elgerupun kimün chew ñi mülemun. Chijkatuwe ruka wentekoniy ñi mapuche az mogen mew, ijamfi, femgechi püntüxipay ñi mapuchegen, fey tüfey ta küme mogeleal je ixofij mogen egün mülelu mapu mew.

      Zichul zugun:pu mapuche zomo; xokiñche ñi tukulpazugun; sentimiento de subordinación

    • português

      Esta pesquisa é parte dos resultados preliminares de um projeto regular da Fondecyt. Este artigo tem como objetivo descrever descritivamente a memória social de cinco mulheres, avós indígenas das comunidades Mapuche de Maquehue e do setor Cholchol, com uma faixa etária que varia entre sessenta e setenta anos, a partir de suas subjetividades, suas particularidades e sentimentos. ; O texto aborda o problema da invisibilidade da sabedoria ancestral indígena das avós Mapuche, principais agentes de transmissão cultural de geração para geração. O referencial teórico é orientado a partir da abordagem intercultural e, de outro, o modelo formativo Kimeltuwun Mapuche (processo educacional mapuche) veiculado através de epew (histórias), peumas (sonhos) e piam (realtaos antigos). . As histórias foram socializadas a partir de seus próprios territórios, onde compartilharam suas experiências escolares, o que, sem dúvida, enriqueceu a experiência de pesquisa. A reconstrução da memória nasce da memória da escolaridade monocultural que eles viveram na infância. Os dados foram coletados através de entrevista em profundidade e nuw tram, sob uma abordagem intercultural do campo. Os resultados mostram como o conhecimento ancestral tornou-se invisível na educação que recebiam, cheio de disciplina e rigidez, sempre focado em papéis domésticos (lavar louça, limpar pisos, procurar por lenha), completamente retirado de seu próprio reconhecimento, sua identidade, seu autodesenvolvimento e participação social, sem considerar seu legado ancestral e todo o seu contexto. A escola invade sua cultura, a ignora, afastando-se de sua essência mapuche, que não é outro senão a vida em harmonia com a natureza.

    • English

      This research is framed in the preliminary results of a regular Fondecyt project and its aim is to reveal and describe the social memory of five women who are indigenous grandmothers of the Mapuche communities in Maquehue and Cholchol areas. All of them aged between sixty and seventy years. Based on subjectivities, particularities, and feelings of the Mapuche grandmothers, main agents of intergenerational cultural transmission, the text addresses the problem of the invisibility of indigenous ancestral wisdom. The theoretical framework is based on the intercultural approach and, on the Mapuche formative model Kimeltuwun (Mapuche educational process) which is conveyed through epew (stories), peumas (dreams) and piam (ancient narratives). The stories were socialized in their own territories, just where they shared their school experiences; this factor, undoubtedly, enriched the research experience. The reconstruction of memory arises from the monocultural schooling they shared in their childhood. The data were collected through in-depth interviews and nuw tram, as part of an intercultural approach to the countryside. The results show how their ancestral knowledge became invisible in the education they received, overloaded with discipline and rigidity, and always focused on domestic roles (washing dishes, cleaning floors, looking for firewood), completely distant from their own recognition, identity, self-improvement and social participation, their ancestral legacy and their context was left aside. The school invades its culture, ignores it, moves them away from their Mapuche essence, which consists essentially of a life in harmony with nature.


Fundación Dialnet

Dialnet Plus

  • Más información sobre Dialnet Plus

Opciones de compartir

Opciones de entorno