Resumen de Eibarko euskara: Morfologiako alor baten azterketa: izen sintagmaren deklinabidea, adjektibo sintagma eta adberbio sintagma

Nerea Areta

• English

  In that thesis it has been analysed the vernacular, traditional basque of Eibar. The subject has been fundamentaly broached from a estructuralist view, taking into account the syncronich slope of the speech in question. The registration of the speech has been studied in an informal way, basing in the speech of specific informants which have brought to a detailed analysis of the speech¿s level.

  With regard to the methodology, we have lean on in concepts and tights wich contribute on dialectology as well as linguistics geography and sociolinguistics, with the main base in linguistics. In outline, that investigation joins in the line of dialect monographs; from the linguistics geography has been taken the method of the opinion poll and to do them as a technic the ¿campo¿ survey.

  In that way it has been reached a considerable basic corpus, which has been complemented with a great deal of spontaneous speech. We have established a proximity to sociolinguistics, in the sence that we have consider some variables when we have processed the material to analyse: the age, the sex/genus and each informant knowledge in writing and reading among the others. Even so, we have accessed to the perceptual area because we have considered the reflections by method, informer¿s points of view to metalinguistic level as well as cultural level and prejudgements.

  That study¿s pillars are based on a general compilation of Eibar¿s speech, in morphosyntactic level as well as phonetic-phonologic. The lexical level has been collected and treated in a secondary way. By the other way, the analitic labour, has been limited to a morfology area: fundamentaly, the declension of the noun phrase. The cases of the declension, some proper nouns¿ declension model, the main estructures and characteristics of declension models with the article in first and second degree, demonstratives, numerals and the pronouns have been analized with detail.

  We have added the analysis of the adjective phrase and the adverbial phrase because those which are called ¿izenlagunak¿ and ¿adizlagunak¿ in basque, work as links between the phrases aforementioned and the noun phrase. Also, the graduaters of all aforementioned phrases have been analysis subject.

  In the analysis task phonetic variants have been taken in consideration, as well as the allomorphs and an amount of estructures, variables in some cases. Sistematicaly, geo-sociolinguistic profiles of the subject-user of each variant and form have been taken in consideration, arriving even to emphasize in idiolectal characteristics. In uses and particular values of aforementioned forms, estructures, etc., it has been worked the semantics level. The study has been complemented with concrete acoustic analysis in the phonetics laboratory.

  As a generic conclusion, we will point out that we have met infinity of forms, features, estructures, functions, values..., not planned farther than the descriptions, more or less with details, which can be found in other grammar books or basque monographyes. The polymorphism frequent phenomenon and normal in all estudied levels, both in social and idiolectical level.

  Refering to the geolectal slope, we have verifyed that exists distinguishing nuances between the rural zone and the urban zone; and at the same time, stand out among the others, the specific features of Aguinaga valley¿s speakers. From the sociolinguistic point of view, it has to be marked the distinction of speeches based on different age levels, as the binomial young/old informant, show us different spectres of speech, so the factor of their knowledge reading and writting, has also a decisive influence in that sense.

• euskara

  Lan honetan Eibarko ahozko euskara jatorraren inguruko ikerketa egin da. Gaia ikuspegi estrukturalistaz bideratu da batez ere, hizkeraren alderdi sinkronikoa kontuan hartuta. Erregistro aldetik, jardun ez-jasoa, zaindu gabekoa landu da. Hizkuntzalaritzazko kontzeptu eta metodo orokorren ondoan dialektologiakoak, hizkuntza geografiakoak eta soziolinguistikakoak ere jorratu dira. Bereziki bizkaiera landu duten ikerketetan ere erreparatu dugu.

  Lan hau monografia dialektalen mailan kokatu arren, soziolinguistikara hurbilketa ere egin da hainbat aldagarri kontuan hartu direlako: adina, sexua eta alfabetizazioa besteak beste. Eremu pertzeptuala ere landu da lekukoen iritziak, aurreiritziak eta iruzkinak ere orokorrean gogoan hartu direlako.

  Materiala jasotzeko bidea propio eratutako galdekizunaren eta solasaldi askeen bitartez izan da. Ahozkoaren transkripzio fonikoa, transliterazio erreala egin da. Eibarko euskararen jasoketa zabala egin da: fonetika-fonologia maila eta maila morfosintaktikoa, oro har. Bidenabar jaso dira lexiko maila eta eremu pertzeptuala.

  Azterketa maila morfologiako eremuko izen sintagmaren deklinabidearen alorrera mugatu da. Nagusiki, deklinabide kasuak, izen berezi batzuen deklinabidea, gradu hurbileko mugatzailez mugaturiko ereduak, erakusleak, zenbatzaileak eta izenordainak aztertu dira. Adjektibo sintagma eta adberbio sintagma izenlagunen eta adizlagunen eremua osatze aldera aztertu dira. Aipatutako guztien mailakatzaileak ere kontuan izan dira.

  Aztertzerakoan, maila formalean aintzat hartu dira bai aldaera fonetikoak, bai alomorfoak eta bai hainbat egitura ere. Bakoitzaren erabiltzaileak, lekuko profilak ere gogoan izan dira. Erabilera mailan gehienbat eremu semantikoa jorratu da baina bizitasunari ere erreparatu diogu. Azterketa akustikoz osatu dugu gure azterlana.

  Azterketa osoan, beste monografia, lan deskriptibo eta antzerako lan batzuetan ageri ez den kasuistika zabala aurkitu dugu. Aldaerak batzuetan morfologikoak dira eta beste batzuetan fonetikoak. Sinkretismoa kasuak ere aurkitu ditugu; batzuk erabatekoak dira gainera. Zenbait kasutan azentua bereizgarria da, deklinabideko forma mugagabeak eta pluralak bereizterakoan gehienbat.

  Deklinabide kasu marken erabilera mailari edo bizitasunari dagokionez, batzuena handituz doan eran, besteena gutxituz doa. Gutxien erabiltzen den kasu marka, nolanahi ere, prolatiboa da. Instrumentalaren erabilera jatorra ere gehienbat lekuko zaharrenen ahotan bizi da, eta batez ere jakineko egituretan txertaturik, esangura nahikoa tinkoz. Osterantzeko kasuek erabilera arrunta dutela esan daiteke. Orokorrean, sarri aurkitu dugu polimorfismo idiolektala gure lekukoen ekoizpenetan. Gizarteko polimorfismoa, bestalde, beste edozein lekutan bezalaxe oso-oso aberatsa da Eibarren ere, bertako hizkeraren aberastasunaren eta erabilera biziaren ezaugarri.

  Lekukoengandik eibartar forma jatorrak ez eze, forma ¿arraro¿ batzuk ere lortu ditugu. Ahozko hizkera bizia aztertzen jardun dugunez, sarri aurkitu ditugu Eibarko hizkeraren ezaugarriak gramatiketako azalpenetatik at, hainbat arau zorrotz baliorik gabe utzirik Eibarrerako behintzat. Eibarko euskararen altxorra kontuan hartzekoa da, liburuetan ¿klasikotzat¿ hartzen diren hainbat egitura eta ezaugarri ere jaso ditugunez.

  Bestalde, alderdi geolektalari erreparatuz, badirudi kalean eta baserrian ez dela berdin-berdin egiten; eta era berean, Aginagakoak dira beste guztiengandik gehien bereizten direnak. Ikuspegi soziolinguistikoagoz, badirudi zahar/gazte banaketak oinarri tinkoak dituela, alfabetizazioaren eragina ere tartean dela.